کلیسای جامع سنت باسیل مسکو از تاریخیترین نمادهای کشور روسیه به شمار میرود که با قدمتی در حدود ۴۵۰ سال در میدان سرخ میدرخشد. این کلیسا در سال ۱۵۵۲ به دستور ایوان مخوف و بهعنوان یادبودی از پیروزی روسها بر تاتارهای قازان ساخته شد و در سال ۱۵۶۰ ساخت آن به اتمام رسید. تقریباً تمام چیزی که میتوان با قطعیت در مورد این کلیسا گفت همین است. در مورد معماران سنت باسیل، “بارما” و “پوستنیک”، چیزی بیشتر از نام آنها، و این افسانه که ایوان مخوف بعد از پایان ساخت بنا، چشمان آنها را از کاسه درآورده است تا نتوانند مجدداً بنایی به زیبایی سنت باسیل خلق کنند بهجای نمانده است.
نام اصلی این کلیسا “حافظ روح مریم مقدس” است ، اما در همان قرن شانزدهم و به علت علاقهی ایوان مخوف به باسیل مقدس، معمولاً با این نام شناخته میشده است. “شکوه آسمانی” و “یا تکهای از بهشت”، دیگر القابی است که به این بنای چشمنواز داده شده است.
کلیسای جامع سنت باسیل یک نقشه اصلی شامل ۹ کلیسا دارد که بر روی یکپایه ساختهشده و همگی به کلیسای اصلی مرتبط میشوند. بهطورکلی این کلیسا دارای هشت گنبد است، بهعلاوهی یک گنبد کوچک در ضلع جنوبی کلیسای اصلی. شکل “پوستپیازی” گنبدهای این کلیسا عموماً در معماری کلیساهای روسی دیده میشوند. هنگام اتمام ساخت بنا، گنبدهای کلیسا به خوشرنگی امروز نبودند و بیشتر رنگبندیها و جزئیات ۲۰۰ سال بعد از ساخت اضافه شدند. این کلیسا بارها دستخوش آتشسوزی و تخریبشده و هر بار به بهترین نحو ممکن ترمیمشده است، اما از سال ۱۸۶۰ تا به امروز هیچ تغییری روی ساختار آن صورت نگرفته است.
در محوطهی مقابل کلیسا مجسمهی یادبودی از “منیین” و “پوژارسکی” ، دو تن از قهرمانان ملی روسیه در تهاجم لهستانیها در قرن شانزدهم و آغاز قرن هفدهم، قرار گرفته است. البته این مجسمهها در ابتدا در وسط میدان سرخ قرار داشت، اما در سال ۱۹۳۶ دولت روسیه برای دستیابی به دید بیشتر در میدان، آن را به مقابل کلیسا انتقال داد.
کلیسای سنت باسیل را نباید با کاخ کرملین که در سمت راست آن در میدان سرخ قرارگرفته است اشتباه گرفت. این دو مکان فوقالعاده بهغیراز نزدیکی جغرافیایی هیچ ربط دیگری به هم ندارند. بسیاری خبرگزاریها و روزنامهنگاران غربی را در ایجاد این باور غلط مقصر میدانند.
کلیسای جامع سنت باسیل در سال ۱۹۲۹ بهطور کامل تبدیل به موزه شد. در سال ۱۹۹۰ این بنا به همراه کرملین و میدان سرخ، بهعنوان یکی از میراثهای جهانی یونسکو شناخته شد.